En wat willen ze zeggen?

De luchtkwaliteit, het is belangrijker dan je denkt. Het heeft een directe invloed op ons leven. Een slechte kwaliteit kan de gezondheid van mensen en dieren schaden en de natuur aantasten. Er zijn tal van factoren die bijdragen aan de luchtkwaliteit, maar sommige van de belangrijkste zijn transport, industrie, landbouw en veeteelt.

De lucht die we inademen, bevat verschillende soorten stoffen die schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid. Denk maar aan Nox, VOC, CO2, partikels PM 1.0, 2.5, 4 en 10, maar ook temperatuur en luchtvochtigheid. Om de luchtkwaliteit te meten is het belangrijk om die verschillende schadelijke stoffen te meten en weten. Maar wat willen ze allemaal zeggen? En hoe beïnvloeden ze de luchtkwaliteit?

Fijnstof

Fijnstof is een verzamelnaam voor microscopisch kleine deeltjes van allerlei samenstellingen die in onze lucht voorkomen. De vaak gebruikte afkortingen PM10, PM2,5 en PM0,1 duiden niet de samenstelling van het fijnstof aan, maar de diameter van de deeltjes. Bij PM10 gaat het om deeltjes kleiner dan 10 micrometer (0,01 millimeter) en PM2,5 zijn deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer. PM0,1 noemen we ook wel ultra-fijnstof: deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer.

Fijnstofdeeltjes komen na het inademen in de longen terecht. Ze brengen in de longen een ontstekingsreactie op gang. Dit kan leiden tot:

• luchtwegklachten, zoals een astma-aanval, benauwdheid of hoesten
• sneller stollen van het bloed en een hogere kans op een hartinfarct, zeker voor mensen die al vernauwde vaten hebben
• verergeren slagaderverkalking door de ontstekingsreactie
• minder elastische bloedvaten en verhoging van de bloeddruk

Hoe meer fijnstof er in de lucht hangt, hoe erger de klachten.

Vluchtige organische stoffen of VOC

VOC is de naam van een groep chemische stoffen in gasvorm. Vluchtige organische stoffen zijn chemische stoffen die een sterke geur kunnen hebben en bij kamertemperatuur makkelijk verdampen of gasvormig zijn. Denk bijvoorbeeld aan; drijfgassen, benzeen of tolueen.

Deze stoffen zitten in veel producten die jij kent, zoals binnenlak, matrassen, tapijt en isolatiemateriaal. Deze verdampen na een tijdje vanzelf. Ook bij het branden van kaarsen of wierook of het vernevelen van etherische oliën komen VOC’s vrij.

Ze zijn niet alleen schadelijk voor het milieu, ze brengen ook onze gezondheid grote schade toe. Omdat ze overal in onze huizen aanwezig zijn en omdat ze zo makkelijk in de lucht worden opgenomen, komen ze dagelijks in onze longen terecht. VOC’s zijn de hoofdreden voor het feit dat de lucht in huis tot 5x meer vervuild is dan de lucht buiten.

NOx

NO2 of stikstofdioxide is een gas dat ontstaat bij allerlei verbrandingsprocessen. Bij hoge temperaturen ontstaan er chemische reacties tussen stikstof (N2) en zuurstof (O2) uit de lucht. Hierbij ontstaat eerst stikstofmonoxide (NO) en door verdere reactie met zuurstof ook stikstofdioxide (NO2). Deze twee gassen (NO en NO2) zijn de meest voorkomende stikstofoxiden en worden samen NOx genoemd.

Scheepvaart, luchtvaart, industrie en verkeer, dieselauto’s en vrachtwagens in het bijzonder en houtverbranding produceren NOx. Inademen van NO2 kan irritaties van de luchtwegen veroorzaken. Langdurige blootstelling aan hoge concentraties van NO2 kan bijdragen tot de ontwikkeling van astma en infecties van de luchtwegen (piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten).

NO2 wordt gelinkt aan longschade, hart- en vaatziekten en dus ook vroegtijdige sterfte. Zowel korte episodes van hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk voor de gezondheid. Via zijn rol in de vorming van ozon en fijnstof kan NO2 ook indirect schade berokkenen.

Binnen in huis kan de concentratie aan NOx oplopen. Bronnen zijn koken op gas, verwarmen met hout of andere fossiele brandstoffen of een warmwatervoorziening op gas. Ook passief roken vormt een bron van NO2 binnenshuis, net zoals de buitenlucht in geval van wonen langs drukke verkeerswegen, bij vliegvelden of in de buurt van industrie.

Koolstofdioxide of CO2

CO2 is een kleurloos en reukloos gas dat bestaat uit een verbinding tussen koolstof (C) en zuurstof (O2). CO2 is op zich een onschuldig gas dat in onze atmosfeer voorkomt. Sterker nog, zonder CO2 en andere broeikasgassen om onze aarde heen, zou het hier stervenskoud zijn. Gemiddeld -18°C in plaats van +15°C! CO2 vormt namelijk samen met andere broeikasgassen een warme deken om de aarde heen.

CO2-uitstoot komt voor uit verschillende sectoren, zoals energie, industrie, landbouw en transport. Maar het komt ook vrij in de lucht wanneer we ademen. Hoewel CO2 in kleine hoeveelheden onschadelijk is, kan de ophoping van dit aardgas leiden tot nadelige gezondheidseffecten zoals vermoeidheid, hoofdpijn, concentratieverlies, duizeligheid, kortademigheid, verhoogde hartslag en zoveel meer.

Een goede indicatie van de luchtkwaliteit in huis is het CO2-gehalte. In een niet geventileerde ruimte waar mensen verblijven en CO2 uitademen loopt het CO2-gehalte langzaam op. Een maximum van 800 ppm (parts per million) is ideaal, 1.000 ppm acceptabel en 1.200 is de bovengrens. Ter vergelijking: in de buitenlucht ligt het CO2-gehalte al snel onder de 500 ppm.

Relatieve vochtigheid

De lucht bevat altijd een bepaalde hoeveelheid waterdamp. De relatieve luchtvochtigheid legt in essentie de verhouding bloot tussen de waterdamp in de lucht en de maximale mogelijke hoeveelheid waterdamp. De temperatuur op dat moment bepaalt de maximale hoeveelheid, want warme temperaturen kunnen meer vocht bevatten dan koude.

Voor relatieve luchtvochtigheid en temperatuur zijn richtwaarden opgenomen in het Vlaams binnenmilieubesluit. De relatieve luchtvochtigheid ligt in de koude jaarhelft het best tussen 40% en 60%. In de warme jaarhelft ligt deze het best tussen 30% en 70%. De temperatuur ligt best tussen 20°C en 24°C in de koude jaarhelft en tussen 22°C en 26°C in de warme jaarhelft. Je zorgt er het best voor dat de temperatuur altijd boven de 15°C blijft want bij een lagere temperatuur is er een veel grotere kans op condensatie van vocht. De koude jaarhelft zijn de maanden januari tot april en oktober tot december. De warme jaarhelft zijn de maanden mei tot september.